Η εργοθεραπεία είναι η επιστήμη και η τέχνη που περιλαμβάνει την παροχή υπηρεσιών στο πλαίσιο του καθημερινού περιβάλλοντος ενός ατόμου, όπως το σπίτι, το σχολείο, ο χώρος εργασίας ή η τοπική κοινότητα. Τα άτομα που μετέχουν σε μία εργοθεραπευτική διαδικασία μπορούν να επιτύχουν τους ατομικούς τους στόχους και να ενισχύσουν την εμπλοκή και συμμετοχή τους στα καθημερινά έργα με νόημα. Μία εργοθεραπευτική διαδικασία μπορεί να περιλαμβάνει:

Αξιολόγηση του Περιβάλλοντος: Η κατανόηση του τρόπου ζήσης και εκτέλεσης έργων (τόπος, άτομα κτλ), των κοινοτικών πόρων και των κοινωνικών στηριγμάτων αποτελεί ένα από τα πρώτα και βασικότερα βήματα. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη διενέργεια αξιολογήσεων στο σπίτι ή στο χώρο εργασίας του ατόμου για τον εντοπισμό πιθανών εμποδίων και ευκαιριών για συμμετοχή.

Στόχοι με Επίκεντρο το Άτομο και το Έργο: Ο καθορισμός των στόχων γίνεται από το ίδιο το άτομο αλλά και των σημαντικών άλλων (π.χ. οικογένεια), όταν αυτο κρίνεται σημαντικό ή απαραίτητο. Η επικέντρωση γίνεται στην αναγνώριση και βελτίωση της συμμετοχής σε έργα με νόημα, εντός της κοινότητάς μέσα στην οποία το άτομο ζει και δρα. Η εργοθεραπεία διευκολύνει τη διερεύνηση και τη διαμόρφωση των στόχων αυτών.

Ανάλυση Πλαισίου: Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει την ανάλυση του τρόπου με τον οποίο το φυσικό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον του ατόμου μπορεί να επηρεάσει την εκτέλεση των έργων του ατόμου. Εξετάζονται παράγοντες όπως η προσβασιμότητα, τα δίκτυα κοινωνικής υποστήριξης αλλά και τα μοτίβα της πολιτιστικής ζωής.

Ανάλυση Εργασίας (task analysis): Αναλύονται οι δραστηριότητες στις οποίες το άτομο θέλει να εμπλακεί εντός της κοινότητάς του. Προσδιορίζονται οι συγκεκριμένες δεξιότητες και σωματικές λειτουργίες που απαιτούνται για την ενεργό και επιλέξιμη, από τον/την ίδιο/α, συμμετοχή.

Συν-διαμόρφωση Παρέμβασης: Το άτομο και ο εκάστοτε θεραπευτής/τρια επιλέγουν και συν-διαμορφώνουν την καταλληλότερη παρέμβαση, εξατομικευμένα για το εκάστοτε άτομο, που στοχεύει στις συγκεκριμένες προκλήσεις που αντιμετωπίζει στο περιβάλλον στο οποίο δρα. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την συν-εκπαίδευση σε συγκεκριμένες δεξιότητες, προσαρμογές των δραστηριοτήτων, περιβαλλοντικές τροποποιήσεις αλλά και σε παροχή υποστήριξης.

Η Διαδικασία της Συνεργασίας Ατόμου/Εργοθεραπευτή/τριας: Η διαδικασία αυτή συμπεριλαμβάνει καθημερινά σενάρια και έργα εντός της συνάντησης των εμπλεκομένων. Από τη μία, αν το άτομο επιθυμεί να βελτιώσει την ικανότητά του να μαγειρεύει στο σπίτι, θα μπορούσε να γίνει μία προσομοίωση σε μια μαγειρική δραστηριότητα εντός του χώρου όπου διεξάγεται η θεραπευτική συνάντηση και στη συνέχεια να συζητηθούν στρατηγικές για τη μεταφορά αυτών των δεξιοτήτων στη δική του/της κουζίνα. Διαφορετικά, η θεραπευτική συνάντηση θα μπορούσε να συμβεί στο σπίτι του ίδιου του ατόμου για την άμεση διερεύνηση, εκπαίδευση και καθοδήγηση σε πραγματικό χρόνο, τόπο και συνθήκες ζωής.

Συνεργασία με Συστήματα Υποστήριξης: Κατά τη διαδικασία των εργοθεραπευτικών συναντήσεων, μπορούν να συμ-μετέχουν μέλη της οικογένειας, φροντιστές, εκπαιδευτικοί και άλλα σχετικά πρόσωπα ή ομάδες, σημαντικά ή απαραίτητα για το άτομο. Προσδιορίζονται οι τρόποι με τους οποίους τα πρόσωπα ή οι ομάδες μπορούν να εμπλακούν, να παρέχουν υποστήριξη και να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή του ατόμου στην κοινότητά.

Περιβαλλοντικές Τροποποιήσεις: Η υποβολή συστάσεων για τροποποιήσεις στο περιβάλλον του ατόμου μπορεί να βελτιώσει την προσβασιμότητα αλλά και την ασφάλεια. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει προτάσεις για τροποποιήσεις στο σπίτι, προσαρμοστικό εξοπλισμό ή αλλαγές στη διαρρύθμιση του χώρου εργασίας.

Συμπερίληψη και Συμμετοχή στην Κοινότητα: Η συμπερίληψη του ατόμου σε δραστηριότητες και πόρους της κοινότητας που ευθυγραμμίζονται με τους στόχους που έχει βάλει ο/η ίδιος/α, αποτελεί ένα από τα πιο βασικά εργαλεία της εργοθεραπευτικής πρακτικής. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη διευκόλυνση συνδέσεων με τοπικές ομάδες υποστήριξης, ψυχαγωγικές δραστηριότητες ή προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης.

Παρακολούθηση της Διαδικασίας: Η διερεύνηση και αξιολόγηση της διαδικασίας (παρέμβασης και αποτελεσμάτων) μέσα στην οποία εμπλέκεται το άτομο σε πραγματικό περιβάλλον και συνθήκες, οφείλει να συμβαίνει διαρκώς και με τα κατάλληλα εργαλεία και μετρήσεις.

Εκπαίδευση και Ενημερότητα: Η παροχή πληροφοριών στο άτομο και η διαδικασία διερεύνησης και ενδυνάμωσης της συμμετοχής στα καθημερινά έργα (είτε σχετικά με τους διαθέσιμους κοινοτικούς πόρους είτε σχετικά με τις υπηρεσίες και τις στρατηγικές για την προαγωγή της ανεξαρτησίας και της συμμετοχής του) καθιστά ενήμερο το άτομο ώστε να προβεί στις καταλληλότερες, γι’ αυτόν/ή, επιλογές. Στόχος είναι το άτομο να είναι σε θέση να αναζητά αυτοβούλως και ανεξάρτηρα τις πληροφορίες αυτές.

Τεκμηρίωση: Η τεκμηρίωση στην εργοθεραπεία αναφέρεται στη διαδικασία καταγραφής, συλλογής και αξιολόγησης των πληροφοριών σχετικά με την παρεχόμενη εργοθεραπευτική διαδικασία. Στην ουσία, η τεκμηρίωση αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο οι εργοθεραπευτές/τριες καταγράφουν/ερευνούν/αιτιολογούν/κατευθύνουν τον σχεδιασμό, την εφαρμογή και τα αποτελέσματα της συνέργειας ατόμου-εργοθεραπευτή/τριας. Η επίγνωση του ατόμου σχετικά με τα εργαλεία αυτά κρίνεται απαραίτητη.

** Στο παραπάνω κείμενο, για λόγους συντόμευσης και πιο εύκολης ανάγνωσης, επιλέχθηκε η αναφορά στο άτομο, κάτι το οποίο θα μπορούσε να μεταβληθεί σε ομάδα ή και κοινότητα.